Yaɣ sheli | trade wind, season |
---|---|
Goli din bɛ yuuni ni | November, December, January, February, March |
Kikaa (harmattan)[1]
nyɛla yuuni puli ni saha shɛli din be gbansabila tingbani yaɣi shɛli bɛ ni boli ni West Africa la, ka lala kikaa ŋɔ nyɛ din kan na silimiingoli November bahigu n zaŋ hali ni silimiingoli March sunsuuni yunpalli puuuni. Di taɣi Malisi kuli nyɛla di chanimi ka ʒiri saɣiri mini tanŋkpagbuligu din ʒɛri yirina yaɣishɛli bɛ ni boli ni Sahara la ni n chani West Africa mini Gulf of Guinea yaɣa .[2] Lala di silimiinsili yuli Harmattan ŋɔ nyɛla din chanŋ ti ŋmani Kambonsi mali bɛ bachi ka di nyɛ haramata .[3] Lala saha ŋɔ, yuŋ nyɛla din kuli maaigi pam yaɣishɛŋa polo amaa ka ni tooi ku tuli pam yaɣishɛŋa wuntanŋ ni.[4]
Kikaa pɔhim nyɛla din daari wuuni, ka di kanna chiri shɛŋa ni wuntanŋ ni dii bi yiri pam ni. Lala kikaa saha ŋɔ, bɛ ni boli shɛli ni subtropical ridge din nyɛ high pressure nyɛla din be bɛ ni boli yaɣishɛli ni central Sahara la ni ka bɛ ni boli shɛli ni Intertropical Convergence Zone (ITCZ) mi gba nyɛ din be bɛ ni boli yaɣishɛli ni Gulf of Guinea la ni. Kikaa ŋɔ yi ti gariti Sahara yaɣa ni, kikaa pɔhim ŋɔ nyɛla din kpuɣiri saɣiri mini tanŋkpaɣu tin ni paai (between 0.5 and 10 microns). Di lan nyɛla bɛ ni mi shɛli ni "doctor wind", ka di daliri nyɛla di ni kuui sham yi zaŋ ti maɣisi silimiingi ni boli pɔhim shɛli ni humid tropical air la.